Język nasz powszedni… różnym panom służy

Po raz kolejny w dniu 21 lutego obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. Idea utworzenia takiego dnia mająca służyć obronie języków zagrożonych wyginięciem jest wykorzystywana do zwrócenia baczniejszej uwagi na języki ojczyste, które mają się dobrze, ale coś się jednak dzieje w ich obrębie, co może niepokoić i zastanawiać – nie tylko fachowców zresztą. Gdy wpiszemy do wyszukiwarki tytuł dzisiejszego dnia, to łatwo trafimy na wypowiedź jednego z bardzo popularnych językoznawców Jerzego Bralczyka

„Język polski ciągle ewoluuje. Jednak moim zdaniem nie zawsze są to zmiany na lepsze. Dziś dużym zagrożeniem dla polszczyzny jest skłonność do nieużywania charakterystycznych polskich liter. Im częściej będziemy pisać na przykład esemesy bez znaków diakrytycznych, tym większe prawdopodobieństwo, że „ąści” szybko z naszego języka znikną. Tego bym niezwykle żałował, to byłoby naprawdę duże zubożenie. Uważam, że język polski jest ą-ę i tak powinno zostać. Używajmy polskich znaków za każdym razem, gdy wysyłamy SMS lub e-mail„. Z tym apelem związany jest krążący od dłuższego czasu w necie znany mem z prof. Bralczykiem, w którym wskazuje na to,” że zrobić komuś łaskę” i „zrobić komuś laske”, to jednak nie to samo. 🙂
Tu dodałem najpopularniejszą emotikonkę, chociaż zwykle tego nie robię, bo to też stało się już takim samym symbolem graficznym, jak każda litera używana w piśmie, zwłaszcza w czasie rozmów prowadzonych przez komunikatory. Aby się o tym przekonać możemy zaglądnąć na jakiekolwiek forum gdzie się rozmawia.

Wszyscy znamy też odpowiedzi dotyczące przyczyn tego niedbalstwa słownego okazywanego zarówno w mowie, jak i w piśmie:
Pośpiech, mała klawiaturka, sens wypowiedzi i tak jest oddany, a po cholerę te wszystkie zasady, pułapki ortograficzne, interpunkcja, duże litery… przecież piszę do podobnego sobie odbiorcy, który z wzajemnością stosuje te same zasady...
W ten sposób powstały już nowe języki para ojczyste. Takie same jak każda gwara, slang, narzecze. Jak dodać do tego wszelkie branżowe terminy często zapożyczone z języka angielskiego, to już jest o czym rozmawiać. Można ten trynd tłumaczyć poprawianiem, czy wzbogacaniem języka, który przecież my tworzymy uzupełniając jego bazę o nowości. Można, ale …       Noblesse oblige , czyli po naszemu – szlachectwo zobowiązuje– powiadali nasi wielcy przodkowie i stosowali się do zasad językowych i kulturowych obowiązujących i stosowanych w jego grupie społecznej i dowieźli piękny język literacki do współczesności mimo, że byli poddawani rusyfikacji, czy germanizacji, a jeszcze bardziej bylejakości językowej otoczenia.

Współcześnie mamy jeszcze większe problemy niż te jakie mieli przodkowie, choćby z procesami jakie zachodzą niepostrzeżenie w naszym otoczeniu i w nas samych. Znane są nam badania na temat tragicznych wyników naszego czytelnictwa i wynikających stąd problemów ze zrozumieniem tego, co do nas piszą, choćby w gazetach, w ulotkach, instrukcjach obsługi, czy umowach. Przeczytajmy sobie takie choćby podsumowanie: http://www.przeglad-tygodnik.pl/pl/artykul/kraj-wtornych-analfabetow

   Trzy czwarte Polaków to mniej lub bardziej zaawansowani… wtórni analfabeci. Czy można to zmienić? Według badań międzynarodowych organizacji PISA (Międzynarodowego Programu Oceny Umiejętności Uczniów) i OECD (Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) blisko 40% Polaków nie rozumie tego, co czyta, a kolejne 30% rodaków rozumie, ale w niewielkim stopniu. Powodów postępującego otępienia społeczeństwa jest kilka – najważniejszy to zanik nawyku czytania, bezrefleksyjne oglądanie telewizji oraz wzrastające ubóstwo. Ze smutkiem trzeba dodać, że jeśli coś się zmienia, to na gorsze.
Jaki koń jest, każdy widzi…Takie powiedzenie jest dobrze znane i często u nas cytowane. Jeżeli owym koniem jest czytelnik, to może wyłaniająca się warstwa społeczna tych, co wiedzą, co potrafią się wypowiadać w słowie i piśmie powinna dostosować swoją twórczość językową do poziomu owego konia – czytelnika i odbiorcy?

Nad sposobem jasnego i przekonującego formułowania wypowiedzi pracują najtęższe głowy, a politycy dostają na swoich czytnikach i trompterach gotowce. Pracują nad tym również księża głoszący kazania, czy rekolekcje, gdyż oni mają bardzo ograniczony czas i specyficzne środowisko słuchaczy. Jak trudny to temat niech zobrazuje to fragment wypowiedzi z bloga Siostry Małgorzaty Chmielewskiej, która ujęła to następująco: …czytać należy dokładnie i ze zrozumieniem. Swoją drogą to drugie zaczyna być sztuką elit, bo wszelkie badania pokazują, że pisać i mówić tak, żeby inni zrozumieli oraz czytać ze zrozumieniem coraz mniej ludzi potrafi. Stąd się biorą awantury, waśnie i wzajemne obrażanie się. Wszak łatwiej jest powiedzieć „głupi jesteś” niż rzeczowo odpowiedzieć. W Toruniu pewna starsza pani, aktorka nadal ucząca sztuki wymowy i mowy, słuchająca moich konferencji,  dała mi like’a. Otóż napisała: ,,mówić nauczyła mnie praca w szkole dla dzieci upośledzonych. Trzeba było: bardzo prosto, bardzo jasno i bardzo krótko. Słuchacze byli niezwykle wymagający, a swoje niezadowolenie natychmiast manifestowali chodzeniem po klasie lub nawet wychodzeniem z klasy.  Polecam takie kursy”.  A z owego like’a jestem dumna. Od fachowca w końcu…
Przytoczę tu mądrą sentencję: „Każdego dnia trzeba posłuchać choćby krótkiej piosenki, przeczytać dobry wiersz, obejrzeć piękny obraz a także, jeśli to możliwe, powiedzieć parę rozsądnych słów.” – Johann Wolfgang von Goethe.
Czy lubimy takie podpowiedzi, czy też nie, to chyba przyznamy, że ta trafia w sedno. Nic samo się nie zrobi. Trzeba pracować, a nie schlebiać swojemu wygodnictwu, przez sięganie po papkę informacyjną, czy kulturową serwowaną przez faktycznie wychodzącym naprzeciw miałkim umysłom popularne media, dla których liczy się oglądalność, a nie misja kreująca nasz rozwój intelektualny, czy duchowy. Wybór należy do nas.