Kto czyta książki…

Wśród „moich”, bo wybranych przez siebie sentencji mam i taką:
„Kto czyta książki, żyje podwójnie”. Umberto Eco.
Zanotowałem ją sobie, bo do mnie przemawia swą oczywistością. Czy jednak nadal zasługuje na cytowanie? Zaczynam mieć wątpliwości, zwłaszcza odkąd usłyszałem w moim radyjku Jedynka PR nadawaną ostatnio cyklicznie reklamę. Pozwólcie, że zacytuję z pamięci: „Na całym świecie spada czytelnictwo. Mądra szkoła, to taka w której nauczyciele czytają dzieciom książki codziennie przez 20 minut dziennie…” Dalej jest informacja o tym, że to jest projekt dofinansowywany przez Ministerstwo Kultury…

Mimo wieloletniego już trwania akcji Cała Polska Czyta Dzieciom efekty tych zabiegów wydają się mało znaczące skoro ministerstwo wznowiło taką akcję propagandową. W dzisiejszym komunikacie nie ma już ani słowa o rodzicach, a pojawił się argument mądrej szkoły, która ma nadrobić zaległości i wzbudzić zainteresowanie czytaniem. Czy to jednak coś da? Czy dziecko, które słucha czyjegoś czytania tak samo zyskuje na swoim rozwoju jak to, które czyta samodzielnie? Warto postawić sobie takie pytania, zwłaszcza gdy ma się dzieci w wieku szkolnym.
Bardzo spodobała mi się radiowa wypowiedź jakiegoś pana – zwolennika starodawnego czytania, który dokonał porównania efektów przeczytania przez 1000 osób tej samej książki z efektem obejrzenia przez 1000 osób filmu będącego ekranizacją tej książki. W pierwszym przypadku będziemy mieli 1000 obrazów zarejestrowanych w pamięci czytelników, a w drugim jeden i ten sam obraz i do tego bardzo różniący się bardzo od książkowego pierwowzoru. W innym czasie, pewna pani będąca krytykiem filmowym dokonywała oceny jakiegoś filmu będącego ekranizacją słynnej powieści. Na pytanie o to, czy da się porównać te dwa dzieła powiedziała:

Pozwoli pani redaktor, że przytoczę słynną anegdotę o dwóch myszach, z których jedna kończąc spożywać taśmę filmową znanego filmu opartego na słynnej powieści miała powiedzieć do drugiej:
– Wiesz co? Książka była lepsza…
Czy Wy czytacie dzieciom 20 minut dziennie, codziennie? Oto co pisałem na ten temat przed czterema laty:

16/02/2009 – Poniedziałkowy ranek w mojej ulubionej Jedynce( to program I Polskiego Radia – 92.3 kHz), przyniósł mi nowinę. Właśnie dzisiaj obchodzony jest VII Finał ogólnopolskiej akcji Cała Polska Czyta Dzieciom. Z wywiadu przeprowadzonego z tej okazji z Elżbietą Olszewską – koordynatorem całej akcji dowiedziałem się co następuje:
– 80 proc. rodziców poznało hasło akcji i ją popiera,
– 30 proc. rodziców deklaruje, że zmieniło postępowanie pod wpływem tej akcji,
– 1600 przedszkoli i tyle samo szkół przystąpiło do akcji i tam codziennie czyta się dzieciom książki w sposób zorganizowany,
– 2800 koordynatorów i animatorów akcji – bibliotekarzy, nauczycieli i aktorów zadeklarowało udział w czytaniu dzieciom wartościowych książek.
Prawda, że są to rewelacyjne wyniki. Pod adresem http://www.cpcd.pl/ można dowiedzieć się znacznie więcej o całym przedsięwzięciu i poznać listę książek proponowanych do czytania, zwanych wyjątkową kolekcją.

Jak się to zaczęło? Wszystkie drogi prowadzą do USA gdzie najwcześniej dostrzeżono, że to dzieci płacą wysoką cenę za rozwój ekonomiczny kraju. Ich rodzice zmuszani do coraz cięższej pracy mają coraz mniej czasu na spędzanie go z dziećmi. Globalizacja i liberalne rozwiązania rynkowe zmuszają ludzi do większej mobilności i przenoszenia się z miejsca na miejsce (średnio 8 razy w życiu). Gdzieś daleko pozostają dziadkowie, krewni, koledzy i zaprzyjaźnieni sąsiedzi. Porwane więzi sprawiają, że dzieci pozostają samotne przez coraz dłuższy czas. Same organizują sobie zapełnianie wolnego czasu i często sięgają po to, co najłatwiejsze czyli telewizję i komputer, zamiast przebywać z rodzicami, dziadkami czy z innymi dziećmi. Tak ulega zakłóceniu utrwalony od wieków proces przekazywania ludzkich umiejętności przydatnych w życiu. Tego nie nauczy ich nastawiona na komercję telewizja, czy przepastny Internet, niosący przebogatą ofertę dobra, ale i nie mniejszą ofertę zła, które jest często bardziej atrakcyjne dla młodych. Wskazywali na to m.in. Linda i Richard Eyre – twórcy międzynarodowej organizacji Homebase W wywiadzie dla Polityki z 1997 r Richard wyraził następujący pogląd; -„ myślę, że zaraz po jedzeniu, ubraniu i dachu nad głową, nauczanie wartości duchowych  jest najważniejszą powinnością rodziców wobec dzieci ponieważ to właśnie wartości nadają życiu sens i dzięki nim dzieci mogą jak z kompasem poruszać się w sferze swych przedsięwzięć i relacji z innymi ludźmi”. Ich propozycja to skupienie się rodziców w każdym miesiącu na jednej wartości. Po szerokiej konsultacji społecznej wyłoniono jako główne 12 wartości, które podzielono na dwie grupy.
* Pierwsza to wartości bycia – polegające na tym, aby być człowiekiem uosabiającym daną cechę. Zaliczono tu: uczciwość, odwagę, odpowiedzialność i potencjał, dyscyplinę i umiar, pokojowe nastawienie, wierność i czystość.
* Druga kategoria to wartości „dawania” przejawiająca się w naszym zachowaniu wobec innych ludzi. Są to: szacunek, miłość, uprzejmość i życzliwość, lojalność i rzetelność, altruizm, wrażliwość i współczucie. Autorzy polskiej Akcji Czytania Dzieciom, wzorując się na zagranicznych wzorach zaproponowali uwzględnienie 12 wartości o podobnym do amerykańskiego zakresie pojęciowym.
Przybliżając się do pierwszej z brzegu wartości czyli szacunku dowiadujemy się, że chodzi tu o wdrożenie zasady, na mocy której szacunek do siebie i innych będzie podstawą wszystkich wartości moralnych.  Postulowane formy okazywania szacunku to uśmiech, przyjazne patrzenie w oczy, używanie kulturalnego języka, przedstawianie się gdy do kogoś telefonujemy, drobna pomoc, udzielanie informacji, dotrzymywanie słowa, prawdomówność, wysłuchiwania cudzej wypowiedzi bez przerywania, punktualność, sprzątanie po sobie, mówienie z życzliwością o innych, noszenie stroju stosownego do okazji, niezakłócanie spokoju innym, nie używanie cudzych rzeczy bez zgody właściciela itp. Czy moglibyśmy chcieć czegoś więcej?
Kolejnym wzorem dla polskiej wersji czytania dzieciom, mającym na celu  wychowanie dzieci i stymulowanie ich rozwoju emocjonalnego jest Daniel Goleman. – autor światowego bestsellera pt. Inteligencja emocjonalna. Mam do dzisiaj wycinek z Polityki z 1998 r, w którym wyjaśniał on zależności pomiędzy wychowaniem, a osiąganiem bogactwa i szczęścia, które jak wiemy rzadko chodzą w parze. Mówił tam: – „…prześledźmy rozwój dzieci najbardziej impulsywnych, które mają wielkie kłopoty z koncentracją i trzeba je wciąż uspokajać i uciszać. U chłopców istnieje 3 do 6 razy większe ryzyko, że staną się brutalni, mogą popełnić zbrodnię i będą mieli kartotekę przestępczą zanim osiągną 20 lat. U dziewczynek natomiast rośnie ryzyko wczesnych ciąż…” Gdy przeczytamy jego dzieło „Inteligencja emocjonalna”, to uwierzymy łatwo w lansowaną przez autora tezę o tym, że o sukcesie życiowym i zawodowym w znacznie wyższym stopniu przeświadcza wpływ takich zdolności jak samoświadomość, samodyscyplina, wytrwałość i empatia (w 80 procentach) niż intelekt mierzony ilorazem IQ (wpływ w 20 procentach).
Zanudziłem pewnie wielu młodych czytelników, którzy nie lubią czytać dłuższych tekstów i do tego przeładowanych trudnymi faktami. Ci sami młodzi ludzie wiedzą też jak w ich szkołach wygląda przeciętna umiejętność czytania . Wiedzą również co jest kulą u nogi obecnych matur, gdzie coraz więcej jest miejsca na pracę z tekstem, na umiejętność analizy materiału źródłowego oraz  na wyprowadzenie wniosków z takiej analizy. Może więc doceniając znaczenie umiejętności czytania zabrać się od zaraz do nadrabiania zaległości w tym zakresie? Jeśli nie czytali nam rodzice to może my im poczytamy? A może wyręczymy rodziców i poczytamy rodzeństwu zyskując na tym i przyczyniając się do rozwoju młodych?
Na koniec parę „Złotych myśli” związanych z tematem:
„Weź książkę choć w niedzielę, będziesz miał pożytku wiele”- ludowe
„Im bardziej spoufalamy się z dobrymi książkami tym mniejszy staje się krąg ludzi, których towarzystwo nas satysfakcjonuje”. L.A Fouerbach
„Człowiek lubiący się kształcić nigdy się nie nudzi.” Monteskiusz
„Istnieje książka-chleb, książka-wino, i książka-skrzydła. E. Orzeszkowa