Czy wszyscy jesteśmy już zakupoholikami???

Wydarzenia ostatnich dni zepchnęły na dalszy plan inne, może nawet ważniejsze dla każdego z nas wydarzenia. Wszyscy jesteśmy klientami i konsumentami i choćby z tego powodu powinniśmy wykazać zainteresowanie i skorzystać z tego, co media przygotowały dla nas z okazji obchodzonego 15 marca Międzynarodowego Dnia Konsumenta. Sporo takich audycji zrealizowała jak zwykle Jedynka Polskiego Radia. Ponieważ nie wszyscy tego słuchali pomyślałem  o tym aby po raz kolejny napisać coś na ten temat. Zbierając materiał medialny napotkałem na swój tekst z 2009 r https://tatulowe.wordpress.com/2009/03/14/pieniadze-szczescia-nie-daja-dopiero-zakupy/
Napisałem wtedy. Słowa tytułu są cytatem czyjegoś powiedzenia bardzo pasującego do problemu jakim chcę się zająć. Jesteśmy w przededniu Międzynarodowego Dnia Konsumenta. Powtórzę słowa Amosa Oz”…”Większość moich znajomych pracuje ciężej, niż powinni, żeby zarobić więcej pieniędzy, niż im naprawdę potrzeba, żeby kupować rzeczy, których naprawdę nie potrzebują, żeby zaimponować ludziom, których tak naprawdę nie lubią.”
Sprawdziłem w Internecie co trzeba wiedzieć o historii tego dnia i dowiedziałem się, że inicjatorem był J.F. Kennedy, który przed 47 laty sformułował jako pierwszy 4 prawa konsumenta biorące go niejako w obronę przed wszechmocnym producentem. Jedno z podstawowych praw z tamtego czasu to prawo do informacji. Do Polski ten ruch dotarł znacznie później gdyż odpowiednie warunki powstały dopiero po upadku PRL-u, gdy przestaliśmy cierpieć na powszechny niedostatek dóbr wszelkich. Już tylko niektórzy pamiętają finał tamtego okresu, kiedy niemal wszystko kupowaliśmy na kartki.
Ekonomiści nazywają tamten system organizacji rynku jako rynek producenta, bo to on był panem życia i co tylko wyprodukował wszystko było natychmiast sprzedane i to z pocałowaniem ręki pani sprzedawczyni, która też była wielką panią. Wspominamy czasem w domu wizytę amerykańskiej rodziny, którą gościliśmy w 1973, i ich reakcję na widok kolejek przed sklepami. Pytali nas między innymi o to: „Dlaczego właściciel sklepu mając tylu chętnych nie założy kolejnego sklepu tylko zmusza ludzi do takiego tłoczenia się w kolejce?
Dla nich niezrozumiałe było to, co dla nas było przykrą rzeczywistością. W tamtych trudnych latach pracowałem w spółdzielczości handlowej. Organizowałem kiedyś sklep mięsny w czasie gdy wprowadzono kartki na mięso. Jednym z największych problemów było znalezienie sprzedawcy, który umiałby „wyrąbać” mięso dostarczane w półtuszach, w taki sposób aby pogodzić awanturujących się ludzi. Telewizor dla siebie kupiłem w Ostrowcu Św. dzięki temu, że ktoś odstał w tym celu jedną noc w kolejce przed sklepem. Pralkę automatyczną wystała w kolejce całonocnej, na zmianę z żoną, moja Małgosia. Śmialiśmy się z niej przyznając jej monopol na pranie w domu. Gdy kupiłem regał to w ślad za nim przybyła do mego domu komisja, aby sprawdzić czy miałem prawo go kupić oraz czy nie jest to ten regał, który załatwił sobie pewien wpływowy radny i tę komisję podesłał.
Jakość pracy handlowców oceniało się wtedy wartością sprowadzonych poza rozdzielnikiem towarów. A nie było to łatwe bo wszędzie panowały totalne niedobory.  Gdy po pięciu latach takiej pracy wyjechałem do USA „za chlebem”, to sam przeżyłem pewnego rodzaju szok w zetknięciu ze sklepami Nowego Jorku, a później przez ponad 2 lata w Chicago. Już sam fakt możliwości kupienia świeżych czereśni czy truskawek w porze Bożego Narodzenia, w jakimś malutkim sklepiku wprawiał w osłupienie. Wysyłałem do domu paczki z cytrusami czy słodyczami za pośrednictwem POLAMERU co dla moich dzieci było radością największego kalibru, i do tych wspomnień po dzień dzisiejszy chętnie wracają. Po powrocie do Polski wróciłem do pracy w handlu, w pobliskim Staszowie . Były to lata 1987-89, a więc szczyt kryzysu . Zdarzyło mi się kiedyś wydać decyzję sprzedaży kolorowego telewizora dla miejscowego internatu, gdzie miało z niego korzystać ok. 200 uczniów. Nie przewidziałem tego, że ściągam na siebie gniew kogoś, kto uważał, że wystał sobie prawo do tego telewizora, a ja pozbawiłem go tej szansy . Zablokowano mi gabinet. Poruszono Urząd Miasta i Komitet Miejski PZPR sugestiami, że to jakieś nieczyste interesy za tym stoją. Próbowano wymusić przyrzeczenie, że z następnej dostawy przydzielę pokrzywdzonym telewizor. Tylko co powiedziałbym wtedy następnym zawiedzionym? To były czasy, co?
Po 1989 roku mamy już inną zupełnie sytuację. Nazywamy to rynkiem konsumenta. Po pewnym okresie przemian polskie sklepy już w niczym nie odstają od tych zagranicznych. Czy jest nam przez to lepiej? Mamy co kupować, a nie zawsze mamy za co kupować! Handlowcy wprowadzają coraz to nowsze techniki pobudzania popytu. Trwa ofensywa marketingowa i to w każdej możliwej formie. Wszędobylska reklama oferuje nam marzenia – nie towar. Wszędzie widzimy pięknych, uśmiechniętych i na wpół nagich ludzi, którzy doznali takiego dobrostanu dzięki zakupowi dóbr i usług, które sprawią, że my będziemy podobne wyglądać. Tylko sięgnąć. W supermarketach trwa ofensywa „marketingu impulsowego”. Nauki wzorowanej  na rozwiązaniach wypróbowanych już bardzo dawno temu w kasynach Las Vegas. Nowi handlowcy uczą się sztuki wpływu na ludzi, aby ci kupowali dużo i chętnie, i jak najdłużej pozostawali w obiektach, bo tylko wtedy pozostają ciągle pod ich wpływem. Ci, którzy zawodowo się tym interesują to wiedzą, ale przeciętny klient nie wie o tym co oznacza złota linia, czy złoty punkt w aranżacji nowoczesnego sklepu. Nie wie też o tym, że muzyczka rozbrzmiewająca w tle jest tak dobrana, aby on szybciej się decydował na zakup. Nie zawsze wie też o tym, że wyprzedaż ze zniżką 50 proc. OFF to czysta fikcja i celowa manipulacja. W tej sytuacji nie domyśla się nawet w jak dużym stopniu jest przedmiotem różnych sztuczek i  zabiegów „pomagających” mu się  zdecydować.
Trwa również inwazja marketingowa skierowana na dzieci i młodzież, które stały się domowymi ekspertami od zakupów różnych, szczególnie nowoczesnych dóbr. Warto więc zabiegać o ich przychylność bo kształtują w znacznym stopniu bieżące obroty, ale przy okazji nabierają zaufania i przyzwyczajają się do pewnych marek czy rozwiązań technicznych zastosowanych w produktach.
Dzięki plastikowym pieniądzom coraz szerzej oferowanym przez banki oderwano czynność zakupu od czynności wydatkowania pieniędzy i poosszzłłoo!!! Zadłużamy się odtąd coraz bardziej. Manipulowani, wkładamy do koszyka coraz więcej produktów, aby w domu dziwić się sobie  – co mnie napadło, aby to brać? I po co aż tyle?  Mamy zatem pełne szafy takich okazji i problem co z tym zrobić, aby stworzyć miejsce pod nowe zakupy. Czy tym razem już trafione? Przemyślane? Praktyczne? Powyższy fenomen dotyczy nie tylko zakupów artykułów pierwszej potrzeby.
Kupuj na kartę. Napełniaj ten kosz. Zapłacisz później.
Istnieje już i u nas coraz powszechniejszy problem społeczny, nałóg właściwie zwany zakupoholizmem Wybieramy się całymi rodzinami do sklepów, aby pobyć w tych Świątyniach Zbytku. Nawet kościół walczy z tym zjawiskiem upatrując w nim przyczyn słabej frekwencji na niedzielnych mszach. Niektóre supermarkety w odpowiedzi są gotowe urządzić pod swoim dachem również kaplice. Wojna trwa. Tylko my konsumenci nie jesteśmy tu zwycięzcami, a raczej ofiarami tych, co chcą nas uszczęśliwić na siłę wyrywając nam pieniądze, nawet te, których jeszcze nie mamy. Kupujemy na kredyt. Jeszcze nam daleko do poziomu zadłużenia jakie gnębi rodziny państw zachodnich, ale jesteśmy na dobrej drodze aby ich dogonić. Żyjemy w coraz większym stopniu na kredyt. Będą kłopoty.

Spece od handlu i banki na pewno dołożą starań abyśmy nadal się zadłużali. Jeśli życie nie nauczy nas rozsądku i nie nauczy nas umiaru w tej przyspieszonej konsumpcji na poczet przyszłych dochodów, to może być źle. Już A. Fredro przestrzegał:
„Nie dogoni nędza tego co oszczędza, a kto trwoni wkrótce ją dogoni”. Warto zastanowić się również nad słowami Beniamina Franklina :
”Kto rzeczy zbędne kupuje, sprzedać na koniec będzie musiał niezbędne”.  Bez komentarza.

Międzynarodowy Dzień Konsumenta ma przypomnieć ludziom, że nie są skazani na łaskę sprzedających. W tym samym celu w dniu 24 listopada organizuje się Dzień Bez Zakupów. Ruch konsumencki bardzo pomaga ludziom w podnoszeniu ich świadomości prawnej w sferze zakupów. Istniejący już od lat, powołani przez Starostów Powiatowych Rzecznicy Konsumentów wspierają zagubionych często ludzi w dochodzeniu ich praw z tytułu reklamacji, czy nie dotrzymania umów przez nieuczciwych sprzedawców przed sądami. Świadczą im bezpłatną pomoc prawną. Magazyny redagowane przez organizacje konsumenckie informują jak kupować, na co zwracać uwagę i czego żądać od sprzedawców, aby znane od wieków hasło: Klient nasz pan – wypełnić adekwatną treścią. Chciałbym jeszcze dodać, że bez nas klientów nie przeżyje żaden handlowiec ani producent. Pamiętajmy o tym.

Sam Walton, założyciel ogromnej sieci handlowej Wal Mart powiadał swoim ludziom z branży: „Pamiętaj – jedyną osobą, która może zwolnić zarówno kasjera jak i prezesa firmy jest klient; wystarczy, że zacznie robić zakupy u konkurencji”.
Trzymajmy się! Nie dajmy się!