Okno na świat

   Nieoczekiwanie otrzymałem od mojej córki Małgosi inspirujący pomysł na temat do kolejnego posta. Spróbuję napisać, na co patrzył przez okno Mj tato, a jej Dziadek Zimek, bo tak brzmiało pytanie wnuczki. Wszak są to „Tatulowe opowieści”

  Skąd pytanie? Otóż w komentarzach pod ostatnim postem próbowałem objaśnić symbolikę zdjęcia pod nazwą ”Zimowy Rynek w Bogorii”, na którym w planie głównym znajduje się strzelista jodła. Ten obrazek zabrał ze sobą do lepszego świata mój Ojciec – Zimowit. Rosła naprzeciw okna. Chorowała często więc ma bardzo nierównomierny pokrój, ale trwa. Teraz, wkomponowana w zmodernizowany niedawno rynek i jego nowe nasadzenia nie jest już zagrożona.

   Zanim odpowiem na postawione pytanie Małgosi pozwolę sobie na parę słów wprowadzenia. Dziadzio urodził się w 1906 roku w małej chałupce, nieco cofniętej względem obecnej pierzei rynku i domu o którym piszę.
 Z okien tego domku na pewno nie widział zbyt wiele. Pewnie jakieś drzewka owocowe, może grządki, dom sąsiada czy chlewiki. Mieszkał jednak przy rynku. Swoją rodzinę założył dopiero gdy wydali za mąż młodsze siostry. Miał wtedy 33 lata, co dzisiaj nie razi ale wtedy…
Przez kilka lat budował swój dom, ten w którym go poznałaś. Ja się już w nim urodziłem w 1946 roku. Przypomnę widok tego domu i siebie na rękach mamy. Był rok 1947. Dwa lata po zakończeniu wojny, która ciężko doświadczyła rodzinę, co widać gołym okiem, chociaż do zdjęcia  byliśmy wszyscy przygotowani.

              

   Zrealizowane marzenie Taty. Dom w rynku z oknami zajmującymi całą frontową ścianę. W jakich warunkach zamieszkaliśmy w tym domu, to  łatwo sobie wyobrazić patrząc na to zdjęcie.

 W początkowym okresie gnieździliśmy się w kuchni – to przez te otwarte drzwi od kuchni Rodzice wyszli do zdjęcia. W kuchni toczyło się całe życie. Tam stał też warsztat szewski mojego Taty usytuowany tak, aby pracując można było obserwować świat za oknem. Bezpośrednio pod oknem stała kozetka – miejsce odpoczynku, ale i miejsce dla gości. Siadali na kozetce tyłem do okna, a twarzą do domowników. Rozmawiając z nimi można było utrzymywać kontakt wzrokowy z gościem, a ponad jego głową obserwować to, co za oknem. A co było za oknem?
Tam było życie, bo tam można było obserwować przejeżdżające ukośnie przecinającą rynek szosą samochody, tam kręcili się ludzie załatwiając różne sprawy w sklepach i urzędach rozmieszczonych głownie przy rynku. Nie na darmo, po dzień dzisiejszy radykalnie nastawieni do Żydów Polacy wypominają im ich przedwojenne zawołanie:
Wasze ulice – nasze kamienice.
Oni wiedzieli co to znaczy dobra lokalizacja sklepu i dlatego mieli w posiadaniu niemal wszystkie domy w rynku. Nie tylko w Bogorii zresztą.

   Odkąd pamiętam, zawsze przy oknie Tato plotkował – o polityce głównie z kolegami, którzy wpadali często przy okazji pobytu w rynku. W tej samej scenerii uprawiała pogaduszki moja Mama ze swoja siostrą Andzią i bratanicą Taty, ciotką Karoliną, które bywały u nas najczęściej.

   Okno w kuchni pamiętam również z innego powodu. Otóż gdy przed samą Wielkanocą rodzice wybrali się do kościoła, aby zanieść specjalnie przygotowywane corocznie ozdoby do Grobu Pańskiego w postaci zielonych kul i krzyża utworzonego ze skiełkowanych na specjalnych stelażach nasion rzeżuchy, my z bratem postanowiliśmy pograć w piłkę. Brat stał na bramce – naprzeciw okna. Ja strzelałem i … strzeliłem gola, tłukąc kawał wielkiej szyby. Jaka była moja rozpacz, nie da się opowiedzieć. Na zewnątrz temperatura była bliska zera i padał deszcz ze śniegiem, a tylko w tym pomieszczeniu (do niedawna) było ciepło. Na szczęście Tato miał gdzieś kawałek szyby i załatał dziurę. Tak przetrwaliśmy święta.

   Z biegiem lat wykańczaliśmy pomału dom i zmieniały się warunki, w jakich toczyło się życie. Pokój obok kuchni stał się naszą sypialnią, a jeszcze później, po wykończeniu tylnej części domu i piętra, został zamieniony na sklep z pieczywem dla uruchomionej w głębi domu piekarni. Mama, pracując z tatą w piekarni sprzedawała równocześnie pieczywo dzięki czemu miała stały kontakt z ludźmi wchodzącymi do sklepu od strony rynku właśnie lub wypatrywała ich patrząc z okna na rynek. My, rodzeństwo zajęliśmy pokój na piętrze z oknami na całą szerokość domu, z balkonem. Okna były i dla nas ważnym elementem codzienności. Dla coraz starszego Taty, po pracy w piekarni miejsce przy maszynie do szycia, której blat pełnił rolę podręcznego stolika było stałym, uświęconym przez rytuał  miejscem. Tu robił swoje drewniane krzyże, jakieś drobne naprawy, a cały czas patrzył w okno. W tle grało nieprzerwanie radio. Najpierw „bojcorz”, czy „kołchoźnik”- jak nazywano głośniki nadające program I PR z dużą dawką propagandy, a później normalne radio z wbudowanym adapterem.
To obserwacyjne miejsce zostało z czasem przedłużone o wykonaną własnoręcznie ławkę, ustawioną  przed domem. Całe lato w każdą wolną chwilę siadało się na niej przed domem. Wielu znajomych dosiadało się lub było wprost nagabywane, aby się przysiąść i pogadać również o tym, co działo się aktualnie na rynku. Kto z kim, po co i dlaczego? Odwieczne pytania nadające się do obgadania w kręgu znajomych. Nawet telewizor – atrybut nowoczesności – jaki się pojawił w latach 60, nie odciągał niektórych ludzi od rytualnych zachowań. Pomimo, że było to niekwestionowane okno na świat.

   W ostatnich latach życia opisany kontakt ze światem stawał się utrapieniem Ojca. Na ławkę przed domem zaczęli przychodzić „letkiewicze”, jakich nie brakuje we wszystkich podobnych miejscowościach. Tu było im blisko do sklepu, w którym mogli nabyć piwko, czy winko na szklanki. Przed deszczem chronił ich balkon. Zachowywali się w sposób typowy w ich kręgach. Palili, pili, rozmawiali głośno, śmiecili, a co najgorsze – próbowali obsikiwać drzewka, czy też żywopłot posadzony przez Ojca. Protestował, krzyczał, stukał w okno, aż w końcu zlikwidował tę ławkę. Teraz już tylko z domu, przez okno obserwował jak po alejkach zmodernizowanego w międzyczasie rynku, snują się ci sami obywatele poszukując od rana porzuconych przez młodzież nocą butelek na sprzedaż, niedopalonych papierosów i oczekujących stale na kogoś, kto im postawi piwko i da zapalić. To zjawisko bardzo go dręczyło, próbował coś z tym robić, ale na nic się zdały jego starania. Tak jest po dzień dzisiejszy. Tylko On już na to nie patrzy. Przez Jego okno spoglądają teraz na rynek, zajęte swoimi sprawami, pracownice Urzędu Pocztowego.

   Jak sądzisz Małgosiu, czy duże znaczenie w życiu Dziadka Zimka zajmowało jego okno? Ja przejąłem – co jest chyba naturalne – jego stosunek do okna, jako formy kontaktu ze światem. Gdzie tylko jestem po raz pierwszy, sprawdzam jaki jest widok z okna. U Ciebie Małgosiu, w domu na Agatytowej też bardzo lubię widok z okna salonu, w którym widok skąpanej w słońcu przestrzeni z lecącymi jak po nitce samolotami w oddali jest czymś, za czym czasem mi się tęskni. Mógłbym wymienić wiele takich miejsc. Jednym z najbardziej pamiętanych z ostatnich lat życia Taty jest jednak taki oto obrazek.
Tato w kuchni, na swoim krześle przy maszynie i ja obok, już obrobiony w codziennych obowiązkach. Siedzimy obok siebie i patrzymy przez okno na rynek. Rozmawiamy…
Po latach żałuje jednak, że nie zapisywałem Jego opowieści o życiu w Bogorii przed wojną, o radzeniu sobie w czasie wojny i po niej. 
Dzisiaj już nawet nie mam kogo o to zapytać